De Renaissancemuziek was voornamelijk beïnvloed door de Vlaamse Polyfonie. Meerstemmigheid stond centraal, waarbij alle stemmen (overeenkomstig het Renaissancistische harmoniemodel) aan elkaar gelijk waren. Zo ontstond een verfijnd stemmenweefsel waarin alle zangpartijen elkaar aanvulden, afwisselden, tegenspraken of met elkaar harmonieerden, zonder dat één partij de overhand kreeg. Luister naar het fraaie voorbeeld uit de Missa Papa Marcelli van Palestrina.

In de Barokmuziek kwam het begeleide sololied op, oftewel de monodie. In deze stijl schreef Giulio Caccini een nieuw aantal liederen: eenstemmige zang met voorgeschreven versieringen en begeleid door één instrument. In 1601 gaf hij Le nuove musiche uit waarin hij dit uiteenzette. Luister naar zijn bekendste lied Amarilli mia bella.

Voor de opera betekende dat dat het recitar cantando (zingend acteren) centraal stond; de muziek had slechts een ondersteunende taak en was ondergeschikt aan de tekst.

De Camerata Fiorentina was een groep van musici, dichters, muzikale amateurs, humanisten en geleerden in de late Renaissance te Florence die onder bescherming van graaf Giovanni de' Bardi van ongeveer 1573 tot 1587 bijeenkwam. Vandaar dat de groep ook wel Camerata de' Bardi wordt genoemd. Het historisch belang is, dat vanuit deze groep uit de eerste aanzet tot de opera ontstond.

De leden discussieerden over de schone kunsten en met name muziek(theorie) en drama. Vincenzo Galilei, de vader van Galileo Galilei, en Girolamo Mei (vanuit Rome) ontwikkelden in deze kring hun visie op hoe de oude Grieken hun toneel-uitvoeringen hadden ingericht: in de Griekse Oudheid zou de tekst met een simpele instrumentale begeleiding eenstemmig zijn gezongen. Geïntrigeerd waren zij vooral door de antieke beschrijvingen van het morele en emotionele effect dat uitvoering van de Griekse tragedie (en komedie) gehad zou hebben. Dat effect - en vooral dat affect - wilden zij bereiken.

 Zowel Bardi als Galilei hebben hun ideeën op schrift gezet. Bardi schreef de Discorso mandato a Caccini sopra la musica antica (1578). Galilei publiceerde Dialogo della musica antica et della moderna (1581-1582).

Overigens claimde Emilio de' Cavalieri de uitvinder van de opera te zijn. Zijn liturgisch zangspel Rappresentatione di Anima et di Corpo (luistervoorbeelden) uit 1600 was in feite het eerste muziekwerk waarin de ideeën van de Camerata werd uitgewerkt.

Ook vroegere muziek- en theatervormen, zoals de intermedii met als hoogtepunt La Pellegrina / De pelgrima werden in het nieuwe genre opgenomen.