Les Paladins (1760)

Jean-Philippe Rameau
libretto Duplat de Monticourt naar de fabel Le chien van La Fontaine

Théâtre du Châtelet Paris 2004

Les Arts Florissants Orchestre et Chorus o.l.v. William Christie

Centre Choréographique de Créteil et du Val-de-Marne

Compagnie Mantalvo-Hervieu
Regie José Montalvo

Choreografie José Montalvo & Dominique Hervieu

Atis

Argie

Orcan

Nérine

Anselme

Manto

Un paladin

Topi Lehtipuu

Stéphanie d'Oustrac

Laurent Naouri

Sandrine Piau

René Schirrer

François Piolino

Emiliano Gonzales Toro

Achtergrond

Hoe ouder hoe gekker
Jean-Philippe Rameau (1683-1764) schreef Les Paladins als een comédie lyrique in 1760 op 77-jarige leeftijd. Geen sprake van geriatrische somberheid. Integendeel, het gezegde ´hoe ouder hoe gekker´ komt hier optimaal tot zijn recht. Hij zette het publiek met plezier op het verkeerde been. . En regisseur José Montalvo doet daar in deze productie samen met choreograaf Dominique Hervieu nog een schepje bovenop. Met behulp van barokdans, videoprojectie, hip hop, breakdance en acrobatiek laten ze werkelijkheid en fantasie continu door elkaar lopen. Elk karakter krijgt een of meer dansers als alterego die laten zien wat niet in de tekst of de muziek staat.

Het libretto

Het libretto liet Rameau schrijven door Monticourt die het verhaal ontleende aan Le petit chien qui secoue de l'argent et des pierreries van Jean de LaFontaine, die het gebaseerd had op Canto 43 uit Orlando furiosos van Ludovico Ariosto. Daarin staat een hondje centraal waarmee Argie, de vrouw van Anselmo, wordt verleid door de paladijn Atis. Het hondje is een vermomming voor de fee Manto die door Atis is gered van de dood. In Monticourts versie wordt het hondje weggelaten en is Argie niet getrouwd met Anselmo (die wel verliefd is op haar). De plaats van handeling is Venetië tijdens het jaarlijkse carnaval. In een tijd waarin LaFontaine populair was, viel deze setting in goede aarde bij het publiek.

De muziek

Het libretto gaf Rameau de kans om ook muzikaal vuurwerk af te steken. Geheel in de stijl van de Venetiaanse maskerades parodieerde hij zijn eigen muziek die hij in vorige opera's had gebruikt door bijvoorbeeld een trieste aria nu een vrolijke noot te geven. Rameau speelt op een meesterlijke wijze met de elementen en de vormen van de traditionele operavorm. Daardoor zette hij het publiek steeds op het verkeerde been, waardoor na vijftien voorstellingen de uitvoering werd gestaakt en de opera enkele eeuwen in de vergetelheid raakte.

Buffonistenstrijd

Een extra aspect aan deze zaak was de Buffonistenstrijd die op dat moment woedde tussen voor- en tegenstanders van de Italiaanse opera buffa. De burgerij was de mythologische verhalen over helden en ridders beu geworden, omdat die refereerden aan de rijke en machtige adel. (Het is bijna 1789.)De filosoof Jean-Jacques Rousseau  beweerde dat de Franse taal ongeschikt was voor opera en dat de alleen de Italiaanse opera (buffa) nog bestaansrecht had.  Met Les Paladins nam Rameau stelling door de opera seria te parodiëren met gelijkwaardige muziek. Daarmee creëerde hij een nieuwe, muzikaal hoogstaande opéra comique als antwoord op de vaak platte opera buffa (die hij overigens wel waardeerde).

Synopsis

Akte 1
Argie is gevangen genomen door Anselmo en wordt met haar vriendin Nérine bewaakt door Orcan. Anselmo is verliefd op haar, maar zij is verliefd op de paladijn Atis. Tijdens afwezigheid van Anselmo wil Atis haar schaken. Argie probeert de bewaker Orcan haar vrij te laten. Als Atis met andere paladijnen Argie wil komen halen voor een liefdesbedevaart, komt Anselmo net terug.

Akte 2
Orcan waarschuwt Anselmo. Argie bekent dat ze verliefd is op Atis. Anselmo zegt dat hij haar vergeeft, maar geeft Orcan heimelijk opdracht om Argie te doden. Orcan heeft daar geen zin in en vertelt dit door aan Nérine, de vriendin van Argie, die voordoet alsof ze verliefd is op Orcan. De groep paladijnen, vermomd als demonen, geven Orcan een afstraffing.

Akte 3
De paladijnen vieren hun overwinning als Anselmo met zijn leger arriveert. Atis trekt zich terug in het kasteel dat door Anselmo wordt aangevallen. De paladijnen worden gered door de fee Manto, die ooit door Atis is gered. Zij verandert het kasteel in een luxueus paleis en verleidt Anselmo met de rijkdommen. Argie merkt nu hoe onbetrouwbaar Anselmo is en geeft hem zijn congé. Nu is de weg vrij voor de liefde tussen Argie en Atis.