Serse (1738)

George Frideric Handel
libretto Nicolato Menato

Semper Oper Dresden (2000)

Les Talens Lyriques/Ludwigshafener Theaterchor olv Christophe Rousset
Regie Michael Hampe

Serse koning van Perzië
Arsamene broer van Serse
Amastre Oosterse prinses
Romilda dochter van Ariodate
Atalanta dochtervan Ariodate
Ariodate generaal van Serse
Elviro knecht van Arsamena

Achtergrond
Serse is een van de bekendste en meest uitgevoerde opera's van Handel. Op zich vreemd, omdat in 1738 de Italiaanse opera in Engeland praktisch ten dode was opgeschreven. De Engelsen, grote liefhebbers van Shakespearetheater, platvloerse kluchten en feeërieke muziek van Purcell, waren een aantal jaren in de ban geweest van de Italiaanse opera, maar verlangden na verloop van tijd terug naar stukken waarin de lach met de traan werd vermengd. Handel besloot daarom een komische opera te schrijven met kortere aria's en snellere recitatieven, eigenlijk al een beetje in de richting van Haydn en Mozart maar nog wel typisch barok: korte Da Capo aria's met een beginthema, een tussenstuk en een herhaling van het thema met versieringen, zoals gebruikelijk in de Italiaanse opera. Dat leidt tot een aantal van 101 nummers binnen een kleine drie uur!

Een komische opera
Het komische van de opera zit hem vooral in de ongeloofwaardigheid van de hoofdpersoon Serse, de Italiaanse naam voor Xerxes, koning van Perzië in de 5e eeuw v. Chr., die op het punt staat Griekenland te veroveren door een brug te bouwen over de Hellespont. Dit historische feit komt terug in de opera.
Serse heeft een boom in zijn tuin, behangen met goud en sieraden. Hij aanbidt die boom. Ook dat is een historisch feit. De rest van het verhaal is verzonnen.
Een andere komische noot komt van Elviro, de bediende van Arsamene.

Onder hoogspanning
Handel leefde onder zeer zware spanning. Niet alleen omdat de opera steeds minder succes had, maar hij werkte aan wel vijf tot tien muziekstukken per jaar en moest ook als producer zelf zorgen voor de uitvoeringen daarvan. Hij een sterk lichaam, maar zijn leefwijze was ook niet erg gezond, hij hield van eten en drinken. In 1737, een jaar voor deze opera, heeft hij dan ook een beroerte gekregen waarbij zijn rechterhand verlamd raakte zodat hij geen klavecimbel meer kon spelen en niet meer kon dirigeren. Bovendien ging zijn operagezelschap, dat hij zelf runde, failliet, dus was zijn financiële situatie ook niet al te best. Ook het leven van een gevierd componist gaat niet altijd over rozen.

Synopsis
Akte 1
De opera begint met een aubade van Serse aan zijn geliefde boom die vol hangt met sieraden: Ombra mai fu, ook bekend als het largo van Handel.
Zijn broer Arsamene en zijn bediende Elviro horen dit, maar laten dat niet merken. Wie dat wel doet, is de geliefde van Arsamene: Romilda. Zij zingt dat het toch wel raar is dat je verliefd bent op een boom. Serse hoort zijn naam noemen en vraagt aan zijn broer wie toch die mooie zangeres is. Arsamene is zo stom om Romilda aan te wijzen maar niet te zeggen dat ze zijn geliefde is, waarop Serse onmiddellijk verliefd wordt en besluit Romilda ten huwelijk te vragen. Zijn broer protesteer, maar wordt gewoon het land uitgestuurd. Dat is de eerste complicatie. De tweede is dat Serse al verloofd is met de Oosterse prinses Amastre, die op weg is naar het paleis van Serse, verkleed als man.
Dan is er ook nog Atalanta, de zus van Romilda. Zij is, net als haar zus, ook verliefd op Arsamene. Ten slotte is er nog de vader van Romilda en Atalanta: Ariodate, generaal is in het leger van Serse. Deze wordt beloond voor een zege op het slagveld met de belofte dat zijn dochter Romilda met een prins zal trouwen.

Akte 2
Elviro moet in het geheim een brief van de verbannen Arsamene aan Romilda brengen. Haar zus Atalanta onderschept de brief en leest hem voor aan Serse met de mededeling dat de brief voor haar is bedoeld. Serse is blij en geeft haar zijn zegen voor het huwelijk. Als hij Romilda nogmaals zijn liefde verklaart, komt Amastre om Serse te herinneren aan zijn belofte met haar te trouwen. Kortom, een hoogst gecompliceerde zaak.

Akte 3
Om tijd te winnen eist Romilda dat Serse toestemming aan haar vader vraagt. Deze weet niet beter dan dat Romilda met Arsamene zal trouwen (een prins) en geeft haar toestemming voor dit huwelijk. Als Serse tegen zijn generaal herhaalt dat zijn dochter met een prins zal trouwen, vertelt Ariodate hem dat dit zojuist is gebeurd, waarna Serse in woede uitbarst. Als Amastre dan opkomt en haar identiteit bekend maakt, geeft Serse zich gewonnen en komt uiteindelijk alles goed, zoals dat hoorde in een Italiaanse opera.